Wykus serce Puszczy Świętokrzyskiej. Historia, przyroda i szlaki turystyczne blisko Starachowic

Wykus to miejsce, gdzie historia splata się z naturą. Ukryty w głębi Lasów Siekierzyńskich rezerwat przyrody był niegdyś obozowiskiem partyzanckim, a dziś jest celem turystów i miłośników przyrody. Jakie tajemnice kryje to miejsce? Skąd pochodzi jego nazwa? Jak najlepiej dotrzeć na Wykus i czy można tam dojechać samochodem? Poznaj fascynujące fakty o jednym z najciekawszych zakątków Puszczy Świętokrzyskiej.

• Co oznacza nazwa Wykus i jakie historie się z nią wiążą?
• Szlaki na Wykus. Jak dojść do rezerwatu?
• Czy na Wykus można dojechać samochodem?
• Przyroda rezerwatu Wykus. Co chroni ten niezwykły las?

Co oznacza nazwa Wykus i jakie historie się z nią wiążą?

Nazwa Wykus brzmi tajemniczo i intrygująco, a jej pochodzenie od lat budzi ciekawość miłośników regionu świętokrzyskiego. Jedna z najbardziej prawdopodobnych teorii mówi, że słowo wykus” pochodzi od staropolskiego określenia oznaczającego zaciszne, ukryte miejsce w lesie idealne na schronienie lub obozowisko. Taka interpretacja doskonale pasuje do geografii tego miejsca gęste bory Lasów Siekierzyńskich, podmokłe doliny i strome zbocza sprawiały, że teren ten był naturalnym azylem, trudno dostępnym dla wroga.

W historii regionu Wykus zapisał się przede wszystkim jako miejsce partyzanckich zmagań podczas II wojny światowej. W latach 19431944 to właśnie tutaj obozowali żołnierze Zgrupowań Partyzanckich AK Ponury” , dowodzonych przez mjr. Jana Piwnika Ponurego” oraz mjr. Eugeniusza Kaszyńskiego Nurta”. To leśne ustronie było dla nich doskonałym punktem strategicznym las dawał osłonę, a pobliskie strumienie zapewniały wodę.

W 1943 roku Niemcy trzykrotnie organizowali obławy na partyzancką bazę na Wykusie. Pierwsze dwie (20 lipca i 17 września 1943 roku) zakończyły się sukcesem Polaków dzięki doskonałej znajomości terenu partyzanci wyprowadzili zgrupowania z oblężenia i zadali okupantom poważne straty. Trzecia obława była jednak tragiczna Niemcom udało się rozbić partyzancki obóz, co oznaczało koniec funkcjonowania tego miejsca jako bazy.

Pamięć o tamtych wydarzeniach przetrwała dzięki kapliczce na Wykusie , odsłoniętej 15 września 1957 roku. Początkowo na jej ścianach znajdowało się 123 pseudonimy poległych żołnierzy , dziś liczba tabliczek z nazwiskami członków oddziałów AK przekracza kilkaset. Co roku, w drugą sobotę czerwca , odbywają się tu uroczystości upamiętniające bohaterów walk partyzanckich.

Dziś Wykus to nie tylko leśny rezerwat przyrody, ale także symbol oporu, odwagi i pamięci o walce o wolność. Jego nazwa nabrała dodatkowego, patriotycznego znaczenia, stając się nieodłącznym elementem historii polskiego podziemia z czasów II wojny światowej.

Szlaki na Wykus. Jak dojść do rezerwatu?

Wykus to miejsce wyjątkowe zarówno pod względem przyrodniczym, jak i historycznym. Otoczony gęstymi lasami, znajduje się w sercu Lasów Siekierzyńskich , na terenie Sieradowickiego Parku Krajobrazowego. Do rezerwatu można dotrzeć pieszo różnymi szlakami turystycznymi, które prowadzą przez malownicze tereny Gór Świętokrzyskich.

1. Niebieski szlak z Wąchocka do Cedzyny

To jedna z najpopularniejszych tras prowadzących na Wykus. Niebieski szlak im. Edmunda Wołoszyna rozpoczyna się w Wąchocku , znanym z opactwa cystersów i pomnika słynnego Sołtysa. Trasa wiedzie przez leśne ścieżki i pagórkowate tereny , mijając po drodze ślady dawnych kuźnic i hut żelaza. Po ok. 9 km marszu dociera się do serca rezerwatu Wykus, gdzie znajduje się kapliczka i mogiły partyzanckie.

2. Zielony szlak ze Skarżyska-Kamiennej na Wykus

Dłuższa, ale równie piękna trasa prowadzi z Skarżyska-Kamiennej. Zielony szlak przechodzi przez malownicze fragmenty Lasów Siekierzyńskich, a po drodze można spotkać pozostałości dawnej infrastruktury hutniczej i ślady dawnych osad. Trasa ma długość około 20 km , więc najlepiej podzielić ją na etapy lub połączyć z innymi szlakami.

3. Szlak partyzancki z Polany Langiewicza

Dla tych, którzy chcą poczuć ducha historii, świetnym wyborem jest szlak prowadzący z Polany Langiewicza , miejsca związanego z powstaniem styczniowym. Stąd na Wykus wiedzie leśna ścieżka, którą można pokonać w ok. 5 km. Po drodze mijamy tereny dawnych obozowisk, co sprawia, że szlak ma wyjątkowy, historyczny charakter.

Czy na Wykus można dojechać samochodem?

🚗 Samochodem:
Najkrótsza i najbardziej komfortowa trasa ze Starachowic na Wykus prowadzi przez Rataje i liczy nieco ponad 10 km. To najlepsza opcja dla osób chcących szybko dotrzeć w pobliże rezerwatu.

1️⃣ Ze Starachowic wyjeżdżamy ulicą Radomską i kierujemy się na Rataje. Po ok. 5 km mijamy tę miejscowość i wjeżdżamy w lasy Sieradowickiego Parku Krajobrazowego .
2️⃣ Po kolejnych kilku kilometrach docieramy do Polany Langiewicza miejsca związanego z powstaniem styczniowym, gdzie w 1863 roku obozowały oddziały Mariana Langiewicza. To świetny punkt na krótką przerwę, zwłaszcza dla miłośników historii.
3️⃣ Kontynuujemy jazdę leśną, szutrową drogą , która jest przejezdna dla większości samochodów osobowych. Po przejechaniu ok. 10 km od Starachowic docieramy do parkingu leśnego w pobliżu rezerwatu Wykus.
4️⃣ Ostatni odcinek (ok. 2 km) trzeba pokonać pieszo szeroka, leśna ścieżka prowadzi do kapliczki i mogił partyzanckich , czyli serca rezerwatu.

🚴 Rowerem:
Dla miłośników dwóch kółek trasa przez Rataje to doskonała opcja malownicza, z umiarkowanym poziomem trudności.
1️⃣ Wyruszamy ze Starachowic przez Rataje i mijamy Polanę Langiewicza.
2️⃣ Następnie wjeżdżamy na leśną drogę , prowadzącą do rezerwatu.
3️⃣ Cała trasa liczy około 10 km , co czyni ją świetnym wyborem na krótką, ale historyczną przejażdżkę.

Trasa przez Rataje i Polanę Langiewicza to najlepsza opcja zarówno dla kierowców, jak i rowerzystów szybka, wygodna i pełna historycznych akcentów!

Przyroda rezerwatu Wykus koło Starachowic. Co chroni ten niezwykły las?

Rezerwat przyrody Wykus to leśna perła Puszczy Świętokrzyskiej , gdzie przyroda zachowała swój niemal pierwotny charakter. Obejmuje ponad 63 hektary terenów leśnych , malownicze doliny rzeki Lubianki i jej dopływów, a także pagórkowate zbocza, które składają się na unikalny krajobraz.

Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie naturalnych lasów mieszanych , w których dominują:

• sosna i jodła charakterystyczne dla borów świętokrzyskich,
• dąb bezszypułkowy i grab tworzące stare drzewostany,
• świerk i olsza występujące w niższych, wilgotnych partiach lasu.

W Wykusie można spotkać także buczynę karpacką , co jest rzadkością w tej części kraju. Dodatkowo występują tu łęgi olszowo-jesionowe , torfowiska i zbiorowiska boru sosnowego świeżego, co czyni rezerwat mozaiką różnorodnych siedlisk.

Runo leśne skrywa wiele cennych gatunków roślin, objętych ochroną, m.in.:

• wawrzynek wilczełyko ,
• lilię złotogłów ,
• storczyki (np. kruszczyk szerokolistny),
• rosiczkę okrągłolistną na podmokłych terenach.

Fauna Wykusu jest równie bogata można tu spotkać jelenie, sarny, dziki, lisy i borsuki , a także liczne gatunki ptaków, w tym dzięcioły, sójki i myszołowy. W pobliżu rzeki Lubianki żyją także płazy i gady, w tym rzadko występujące węże, jak gniewosz plamisty.

Oprócz wartości przyrodniczych, rezerwat odgrywa ważną rolę historyczną , chroniąc teren dawnego obozowiska partyzanckiego Zgrupowań AK Ponury”. To miejsce, gdzie natura i historia splatają się w jeden niezwykły krajobraz, czyniąc Wykus jednym z najbardziej wyjątkowych zakątków Puszczy Świętokrzyskiej.